Önemli Noktalar
- Dokunma, işitme, tat alma, görme ve koklamadan oluşan 5 temel duyu vardır.
- Ancak aslında temel duyuları bir arada kullanan veya bu duyuların alt gruplarını oluşturan farklı duyular da mevcuttur.
- Bizim en temel ve bütünleyici duyularımızdan olan vestibüler ve proprioceptif sistemleri ve bunun yanı sıra kinestetik, termik, stereognostik ve barik duyularda 5 temel duyguların alt gruplarını oluşturan farklı duyulardır.
- Kinestetik duyu, çocuğun kasları aracılığıyla vücudu ve hareketleri ile ilgili farkındalığını sağlar ve Termik duyu çalışmaları, dokunma duyusuyla oluşan ısı algısını rafine etmeyi hedefler.
- Stereognostik duyu, bir cismin boyut ve şeklini görme duyusunu kullanmaksızın, dokunarak tanımayı sağlayan duyudur ve Barik duyu ise ağırlık ve basınç algısı ile ilgilidir.
Duyuların Kullanılması
Duyuların doğru şekilde uyarılması gelişimin temel basamağını oluşturur. Dokunma, işitme, tat alma, görme ve koklamadan oluşan 5 temel duyu vardır. Ancak aslında temel duyuları bir arada kullanan veya bu duyuların alt gruplarını oluşturan farklı duyular da mevcuttur. Mesela Kidokit videolarımızdaki birçok aktivitede vestibüler ve proprioceptif sistemleri desteklemeye yönelik farklı aktiviteler sunulmuştur ki bunlar bizim en temel ve bütünleyici duyularımızdandır. Bununla birlikte kinestetik, termik, stereognostik ve barik duyuların gelişimini hedefleyen de birçok aktivitemiz bulunmaktadır. Gelin şimdi kısaca bunların neler olduğundan bahsedelim. Böylelikle sizlere verdiğimiz aktivitelerle hangi alanları desteklemeye çalıştığımızı daha iyi anlatabiliriz.
Vestibüler sistem, kısaca denge, duruş ve hareket duyusunu oluşturan sistemdir. Fakat Proprioceptif duyusuysa vücut farkındalığı duyusu ve derin doku duyusudur. Bu iki duyunun doğru gelişimi çok önemlidir ve eksikliğinde birçok problem ortaya çıkabilir. Dolayısıyla bu duyuların gerekli uyarılarla desteklenmesi önemlidir. Özellikle şehir hayatıyla, doğayla temasın azalması, bu duyulara yönelik geliştirici aktivitelere olan ihtiyacı da artırmaktadır. Gelecek hafta bu duyuların tam olarak ne olduğu, nasıl desteklenebileceğini anlatacağız. Ayrıca desteklenmediğinde ne gibi problemler yaşayabileceğinizi detaylandırıyor olacağız.
Şimdi gelelim diğer duyulara…
Kinestetik duyu, çocuğun kasları aracılığıyla vücudu ve hareketleri ile ilgili farkındalığını sağlar. Emekleme, yürüme, ileri yaşlarda bisiklete binebilme becerisi gibi beyin-kas koordinasyonunu gerektiren beceriler, kinestetik duyunun sağladığı bilgi akışıyla gelişir. Termik, stereognostik ve barik duyular ise dokunma duyusunun üç farklı boyutudur. Bu termik duyu çalışmaları, dokunma duyusuyla oluşan ısı algısını rafine etmeyi hedefler. Fakat termik duyuyu dokunma duyusundan farklılaştıran özellik, ısının sadece dokunulan noktada değil bu noktadan vücuda yayılmayla algılanmasıdır. Stereognostik duyu, bir cismin boyut ve şeklini görme duyusunu kullanmaksızın, dokunarak tanımayı sağlayan duyudur. Mesela bir cismi steregnostik olarak algılamak, çocuğun zihninde o cismi resmetmesini sağlar. Dokunarak alınan bilginin görselleştirilmesi sürecinin gerektirdiği zihinsel çalışma, çocuğun zihinsel becerilerinin gelişimine büyük katkı sağlar. Barik duyu ise ağırlık ve basınç algısı ile ilgilidir. Barik duyu çalışmaları, çocuğun cisimlerin ağırlık ve yüzeyler üzerinde oluşturduğu basınç farklılıklarını ayrıştırabilmesini hedefler.
“Çocuklarımızın duyu gelişiminde önem vermemiz gereken bir alan: Vestibüler sistem”le ilgili bilgi almak için tıklayınız.
Diğer önemli temel duyumuz olan “proprioceptif duyu sistemi” ile ilgili bilgi almak için tıklayınız.
“Çocuklarda dokunma duyusu gelişimi” konusunda bilgi almak için tıklayınız.
“Bebeklerde dokunsal hassasiyet” konusunda bilgi için tıklayınız.
“Çocuğunuzun işitsel duyu gelişimi” konusunda bilgi için tıklayınız.
“Çocuğunuzun koku, tat ve görsel duyu gelişimi” konusunda bilgi için tıklayınız.
Yazan: Nimet Altıok, Ergoterapist
Kidokit Kurucu Ortağı ve Scandic O.T. İstanbul Merkezi Kurucusu
Sensory Scandic O.T. İzmir Merkezi Kurucu Ortağı
