Gelişim evrelerini farklı şekillerde inceleyen bilim insanları ve uzmanlar mevcut. Ama biz burada Dr. Maria Montessori tarafından yapılan sınıflandırmaya değiniyor olacağız. Dr. Maria Montessori gelişimin evrelerini dört ana grupta incelemiş. 0-6 yaş (erken çocukluk-infancy); 6-12 yaş (çocukluk-childhood); 12-18 yaş (büyüme evresi, ergenlik-adolescence) ve 18-24 yaş (olgunluk-maturity). Hatta buna da gelişimin 4 evresi (four planes of development) ismini vermiş. Biz burada şu anda sizin de tanıklık ettiğiniz 0-6 yaş evresinin özelliklerine kısaca değindik. Ancak isterseniz sondaki makalemize giderek 4 evrenin de özelliklerini öğrenebilirsiniz. Bununla birlikte vaktiniz varsa bu eğlenceli çizelgeye göz atmanızı tavsiye ediyoruz.
Şimdi gelin ilk olarak 0-6 yaş evresinin genel özelliklerine ve bizleri neler bekliyor kısaca göz atalım:
İlk evre 0-6 yaş dönemi. Aslında bu dönemi de 0-3 ve 3-6 olarak ikiye ayırıyor. Bu dönemden beklememiz gereken genel özellikler ise şöyle:
Fiziksel gelişim ve değişimler:
Bu dönemdeki çocuklar:
- Narinler, aşı ihtiyaçları yüksek.
- Bağışıklık sistemleri gelişiyor.
- Dişleri çıkıyor.
- Oturmayı, emeklemeyi ve yürümeyi öğreniyorlar.
- Yumuşak ciltleri ve saçları var.
- Deneyimleme, oyun ve taklit yolu ile motor kaslarının koordinasyonu gelişiyor.
- Konuşmayı öğreniyorlar ve «dil merkezi» oluşuyor.
Psikolojik gelişim ve değişimler:
0-3 yaşlar:
Bilinçsiz sünger beyin (yani çocuklar çevresindeki her şeyi bir sünger gibi emiyorlar ve hareketlerini içlerindeki öğretmeni dinleyerek (inner teacher) bilinçsizce gerçekleştiriyorlar.
3-6 yaşlar:
Bilinçli sünger beyin (yani kendilerine verilen ve çevrelerinde gözlemledikleri her şeyi yine sünger gibi emiyorlar ancak bu dönemde hangi bilgileri tutacaklarına daha bilinçli olarak karar veriyorlar.
Bu dönemde çocuklarımızda:
- Ego oluşuyor.
- Zihin/akıl altyapısı oluşuyor (hafıza, düzen, niyet, sorgulama, zihinsel düşünce ve yapılanma).
- “Hassas/Duyarlılık” dönemlerinden geçiyorlar.
- Gerçek/somut düşünüyorlar (Henüz soyut kavramları anlamakta zorluk çekiyorlar.)
- “Ne” sorusunun yanıtını öğrenmek istiyorlar.
Bu dönemde çocuklarımızın ihtiyaçları:
- Sevgi, yakınlık, korunma,
- Düzen ve güven,
- Baş edebileceği kadar “bağımsızlık”,
- Limitli özgürlük (Güvenli, zarar görmemesini gözeterek ve çevresine sevgi ve saygısını koruyacağı ölçüde özgürlük),
- Amaçlı aktivite, deneyim ve çeşitli uyaranlarla donatılmış zengin bir “hazır çevre”,
- Başkalarıyla olan ilişkileri öğrenme,
- Özgüven ve özsaygının kazanılması,
- Kültüre uyum.
Montessori bu dönemdeki öğretilerin verimli olması için “bireysel çalışma” ların ön plana çıkması gerektiğini ve mümkün olduğunca somut materyal ve öğretilerle desteklenmesi gerektiğini söylüyor. Özellikle bu dönemde çocukların çoğunlukla ne istediğini anlatan özet cümle ise “Kendi başıma yapmak istiyorum!”.
Yazan ve Derleyen:
Funda Güngör Akpınar, Montessori Eğitmeni, Association Montessori Internationale
Özel Mutlu Panda Montessori Anaokulu Kurucusu
