Geçen hafta bebeğinizin oluşumuna katkıda bulunacak, sizin genetik yapınızı verecek yumurta hücresi hakkında bilgiler verdik. 2. hafta yazımızdaysa bebeğinizin genetik yapısının yarısını oluşturacak eşinize ait sperm hücresi hakkında bilgiler edineceksiniz.
2. HAFTA BABA ADAYINDA OLUŞAN DEĞİŞİKLİKLER
Milimetrenin 100’de biri kadar uzunlukta olan sperm hücresi erkek üretim organları olantestisler içinde ürer. Sperm hücreleri vücut ısısına dayanıklı olmadıklarından erkeğin spermi üreten (testis) ve depolayan (epididim) organları vücut dışında skrotum (torba) adı verilen yapı içinde yer alır. Hücrenin baş, gövde ve kuyruk olmak üzere üç büyük parçası bulunur. Baş kısmı yumurta hücresininin içine girmek için gerekli maddeleri (akrozom) içerir. Çekirdek adı verilen bölümde hücrenin babaya ait genetik yapısı vardır. Gövde kısmı hücrenin ileri doğru hareketi için gerekli enerji deposu vardır. Kuyruk kısmı ise hücrenin hareketliliğini sağlar.
Bir ejakülasyon (boşalma) esnasında milyonlarca sperm kadın genital sistemine girer. Bunlar arasından yalnızca yumurta hücresine kadar gelen yaklaşık 1000 tanesi yumurta hücresini döllemeye aday olur. Adaylardan ise en güçlü bir tanesi yumurta hücresi içine kabul edilmeye hak kazanır.
Yumurta hücresi yumurtlamadan sonraki ilk 12 -24 saat içinde döllenmelidir. Bu nedenle başarılı döllenme için sperm hücreleri yumurta hücresi geldiğinde Fallop tüplerinde hazır beklemelidir. Sosyal yaşamda “erkeğin kadını beklemesi” kuralı burada da geçerlidir.
Kadın vücudunda üremeyi sağlayan hormonların tümü erkekte de bulunur. Ancak erkekte hormonların işlevleri farklıdır. Hipotalamusun verdiği emirle FSH hormonu testise giderek burada sperm hücrelerinin çoğalmasını ve olgunlaşmasını sağlar. LH hormonu ise testiste erkekliğe özgü testosteron hormonu üretimini sağlar. Kadında birim zamanda bir yumurta hücresi olgunlaşır. Ancak erkekte aynı anda milyonlarca sperm hücresi üretilerek olgunlaşır ve depolanarak hazır bekler.
Folik Asit
Doktorunuz size folik asit (B grubu bir vitamin) takviyesi önerdiyse veya kendiniz başladıysanız bilmeniz faydalı. Günlük önerilen doz 0.4 miligramdır (400 mikrogram) ve bunun tümünü tek bir dozda almalısınız. Folik asit takviyesinin önerilme nedeni bu maddenin nöral tüp defekti (NTD) adı verilen ve bebeğin santral sinir sisteminde oluşacak muhtemel sorunları (“omurgada açıklık” veya bebeğin beyin dokusunun gelişmemesi) kısmen önlediğinin anlaşılmasıdır. Günümüzde kesinleşmiş bilgilere göre takviye işlevi bu hastalığın görülme sıklığını azaltma konusunda başarılıdır.
Folik asit kan yapımında ve birçok hücre işlevinde de kullanılan bir vitamindır. Buna karşın takviyenin temel amacı folik asit eksikliğine bağlı kansızlığı önlemekten çok NTD adı verilen bu sorunların oluşma sıklığı azalır. Başta A.B.D. ve İngiltere olmak üzere çeşitli ülkelerde gıdalara ekstradan folik asit takviyesi sağlanır.
Folik asit kaynakları tahıllar, portakal suyu, meyveler, baklagiller, fasulye ve diğer koyu yeşil yapraklı sebzelerdir. Folik asit takviyesi alsanız dahi bu besinlerden de mutlaka faydalanın. Ve henüz başlamadıysanız reçetesiz alacağınız folik asit tabletlerine bugünden başlayın, geç kalmış sayılmazsınız. Önceden NTD sorunu yaşadıysanız alınması önerilen daha yüksek doz için doktorunuza danışın.
Bazı doktorlar rutin takviye yapmanın gerekli olmadığını ve doğal kaynaklardan alınmasının daha doğru olacağını düşünürler. Her zaman güvendiğiniz doktorunuzun önerilerine uyun.
Folik asit kullanmadan başlanan gebeliklerin olumsuz sonuçlanma ihtimali son derece düşüktür. Bu nedenle bu vitamini alamadıysanız bunu kendiniz için bir endişe kaynağı haline asla getirmeyin.
BU HAFTA SİZDE OLUŞAN DEĞİŞİKLİKLER
Son gördüğünüz adet kanaması belirtileri birkaç gün önce kayboldu. Muhtemel gebelik için sağ veya sol yumurtalığınızda yumurta hücresi olgunlaşmaya devam ediyor.
Bu yumurta hücresi folikül adı verilen içi sıvı dolu bir yapı içinde olgunlaşır.
Folikül 18-20 milimetre arası bir çapa ulaştığında artan hormonların etkisiyle çatlar. Ve içindeki olgun yumurta hücresini serbest bırakır.
Bu arada bebeğin yerleşip büyüyeceği rahim iç tabakası gebeliğe uygun bir şekilde hazırlıklarına devam ediyor.
Adet döngünüz, yani bir adet kanamanızın ilk gününden sonraki adet kanamanızın ilk gününe kadar geçen süre 28 gün ise muhtemelen 14. günde gerçekleşecek. Yani bu haftanın son gününde veya gelecek haftanın başında yumurtlama gerçekleşecek.
Üreme çağında olan kadınların her ay adet kanaması görmesinin bir nedeni vardır. Aslında rahim iç tabakasının muhtemel bir gebelik için her ay tazelenmesinin sağlanmasıdır.
Adet kanamasıyla birlikte eskimiş rahim iç tabakası dışarıya atılır ve bölgede hemen yenilenme süreci başlar.
Gelişen folikülün ürettiği östrojen hormonu rahim iç tabakasının yeniden gelişmeye ve kalınlaşmaya başlamasını sağlar.
Rahim iç tabakasının bebeği misafir edecek özelliklere tam olarak kavuşması yumurtlama sonrası salgılanan progesteron hormonunun rahim içini düzenleyici ve geliştirici etkisiyle mümkün olur.
Progesteron hormonu adeta östrojen hormonu tarafından “gelişigüzel serpiştirilmiş” rahim iç tabakasında çevre düzenleme çalışması yaparak bebeğin yerleşimi ve gelişimine zemin hazırlar. Progesteron hormonu yumurtlama olduktan sonra yumurtlamanın olduğu yumurtalık dokusunda oluşan sarı cisim tarafından üretilir ve salgılanır. Gebelik gerçekleşmezse gelişen rahim iç tabakası adet kanamasıyla (menstruasyon) dışarı atılır ve yeni bir adet döngüsü başlar.
Kadınların bazılarının adet döngüsü daha kısa veya daha uzun olur. Böyle bir durumda yumurtlama günü hesaplanması şu şekilde yapılır: Adet döngüsünün uzunluğundan 14 gün çıkarılır ve bulunan rakam yumurtlama gününü belirtir. Örnek olarak 31 günlük bir adet döngüsüne sahipseniz 31-14=17. adet döngüsü günü yumurtlama gününüzdür. Hesaplama bazı kadınlarda döngünün istikrarlı olmaması veya yıl içinde değişmesi nedeniyle hep doğru sonuç vermez.
Kadınların bazıları yumurtlama günlerini sağ veya sol kasıkta kısa süren bir batma şeklinde hissederler. Batma şeklindeki bu ağrıya Almanca’da “mittelschmerz” adı verilir.
Yukarıdaki iki diyagramdan üstte olanı adet döngünüz boyunca olan hormonal değişiklikleri göstermektedir.
Östrojen hormonu tüm adet döngüsü boyunca nispeten sabit bir şekilde salgılanır. Ancak yumurtlama gününüzden yaklaşık bir gün önce bu hormonun kan seviyesi aniden yükselmeye başlar. Bu yükselmenin nedeni yumurtalıkta gelişmekte olan folikülün ürettiği hormon miktarının son derece artmış olmasıdır.
Östrojen hormonunun en yüksek seviyeye çıkmasıyla beyin folikülün çatlamaya hazır olduğu mesajını almıştır ve bir gün sonra yumurtlamayı sağlayıcı LH (luteinizan hormon) seviyesini en üst seviyeye çıkarır ve kısa zamanda yumurtlama gerçekleşir.
Yumurtlama gerçekleştikten sonra yumurtalıkta folikülün çatladığı yerde oluşan sarı cisim progesteron hormonu salgısı yapmaya başlar ve bu hormon kanda hızla artar.
Progesteron hormonu vücut ısısını artıran bir hormondur. Ve yukarıdaki iki diyagramdan altta olanında görüldüğü gibi “bazal vücut ısısı” az miktarda yükselir.
Yumurtlama gününüzü mutlaka doğru bir şekilde öğrenerek ilişkide bulunmak istiyorsanız en iyi seçenek LH (luteinizan hormon) adı verilen hormonun idrardaki miktarını belirleyen “yumurtlama çubuklarından” faydalanmaktır (yumurtlama monitörü veya ovulasyon monitörü). Bu çubukları idrarınıza batırdığınızda size verdikleri mesajla yumurtlamanızın olacağı günü büyük bir doğrulukla öğrenmeniz mümkündür.
Yumurtlama gününün bazal vücut ısısını hassas bir şekilde ölçen termometrelerle de belirlenmesi mümkün olmakla beraber bu yöntem daha az güvenilirdir.
Hamilelik dönemi, doğum ve doğum sonrası ile ilgili ayrıntılı bilgiler içeren bu bölümümüz Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe tarafından hazırlanmaktadır.
