Çocuklarımıza ne tür oyuncaklar almalıyız?

Çocuklarımıza aldığımız oyuncaklar ve hatta bu oyuncakları sunuş şeklimiz özellikle küçük yaşlardaki gelişimlerine katkıda bulunmak açısından çok önemlidir.

Oyuncaklar, çocuğumuzun bütünsel gelişimini destekleyen, problem çözme alışkanlıklarını, hayal güçlerini ve yaratıcılıklarını geliştiren materyallerdir. Aynı zamanda sadece vakit geçirmek amaçlı değil; üstelik eğitici/öğretici özellikleriyle ön plana çıkması gereken materyallerdir.

Dr. Maria Montessori “oyun çocuğun işidir” der.

Aynı zamanda 0-6 yaşları çocukların kendilerini inşa ettikleri dönem olarak tanıtır. Bu dönemde çocuklarımızın en çok yaptıkları şey oyun oynamak olduğuna göre, bu oyunların ve oyunlarda kullanılan araçların seçimi kendilerini inşa etme süreçlerinin en önemli parçalarındadır. Özellikle önemli olan alınan oyuncağın maddi değeri değil; çocuklarımızın gelişim alanlarını destekler nitelikte olmalarıdır. Hatta çoğu zaman ip, boş sepet, mandal pahalı pilli arabalardan gelişimsel açıdan çok daha değerlidir.

Peki çevremizde bu kadar farklı seçenek varken çocuklarımıza hangi oyuncakları alacağımıza nasıl karar vereceğiz? Aşağıda bu konuda bazı önemli ipuçlarını tavsiye ederiz:

Özellikle bebeklik döneminde:

• Öncelikle çocukluk dönemindeki gelişim adımlarının farkında olmanızı öneririz. Kidokit uygulamamızda çocuğunuzun farklı dönemlerindeki kilometre taşlarını, o döneme ait gerçekleşmesini beklediğimiz gelişim özelliklerini bulursunuz.
• Gelişim adımlarını bildiğinizde, bu gelişim özelliklerini ne tür oyuncaklarla ve aktivitelerle besleyeceğinizi daha kolay anlarsınız. Kidokit, her yaşa ve gelişim özelliğine göre farklı etkinlikler ve bu etkinlikler için kullanacağınız evde yapılacak ya da satın alınacak materyal ve oyuncak örnekleri sunmaktadır.
• Oyuncakçılarda sıkça gördüğümüz pilli ya da pelüş oyuncaklar, çocuklarımızın gelişimini desteklemek açısından yeterli değildir. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Memduh Sami Taner, ”Bir araştırma, hazır bir oyuncağın bir çocuğun ilgisini ancak 90 saniye çektiğini gösteriyor. Üzerinde çalışacağı, monte edeceği, parçalayıp yeniden değişik şekiller vereceği bir oyuncak ise çocuk için bulunmaz nimet” demiştir. Uzun süredir dünyadaki yaygın alternatif eğitim sistemlerinden olan Montessori’de sınıflarda pilli, pelüş, fantastik öğeler bulunmaz. Çocukların mümkün olduğunca gerçek dünyayla bağdaştıracakları, somut ve gelişim alanlarını destekleyen materyaller bulunur. Her materyalin farklı yönlerden çocuğun gelişmesine destek olmasına özen gösterir. (Farklı duyulara hitap eden, odaklanmayı artıran, el-göz koordinasyonunu destekleyen, ince motor kaslarını geliştiren vb.)
• Seçtiğiniz oyuncağın pahalı olması gerekmez ancak oyuncak seçiminde dikkatli olmak önemlidir. Oyuncaklarda kullanılan bazı boyalar, kimyasallar ve zehirli gazlardan uzak durmak gerekir. Mümkün olduğunca doğal malzemelerden yapılmış oyuncakları seçmek en doğrusudur.

Çocukluk döneminde:

• Pozitif duyguları geliştirecek oyuncaklar tercih edilmelidir. Savaşlar, kavgalar, dövüşmeler, sürekli yenmeye odaklanma vb. alışkanlıklar, daha bu dönemdeki oyun kurgularıyla yeşerir.
• Çocukların ince motor kaslarını ve farklı duyularını geliştiren oyuncaklar seçilmelidir. Çocuğun şekillendireceği, parçalayıp monte edeceği, oynarken odaklanarak problem çözme veya koordinasyon fonksiyonlarını kullanacağı oyunlar/etkinlikler seçilmelidir. Legolar, yap-bozlar, bloklar vb. oyuncakların her yaş grubuna hitap edecek versiyonları vardır ve her yaş grubu için faydalıdır.
• Evcilik türü oyunlar da faydalıdır. Özellikle sosyal-duygusal ve dil gelişimi alanlarında oldukça işe yararlar. Evinizdeki her türlü mutfak aracı ve temizlik malzemesi (tehlikeli olmadıkları sürece (hele ki küçük sorumluluklarla birleştirilirse) çocuğunuz için harika oyuncaklar haline gelirler.
• Oyuncak seçiminde çocuğunuzun ilgi alanlarına yönelik oyuncak ve materyaller seçmek çok önemlidir. İlgisini seçen malzemeler olursa odaklanması artar ve etkinlikten alacağı öğretiler çok daha verimli hale gelir. Bireysel gözlemle çocuğunuzun ilgi ve ihtiyaçlarını tespit etmeye çalışın.
• Bu yaşlarda somut materyaller üzerinden deneyimlemeyle yapılan öğretim etkinlikleri çok önemlidir. Bir problemi, çocuğunuz için siz çözmeye çalışmayın, oyuncağı keşfetmesine ve hata yapmasına izin verin. Çocuğunuza bir oyuncağın nasıl kullanılacağı konusunda rehber olun ama onun deneyimleyerek kendi başına yapması için gerekli özgürlüğü tanıyın.
• Mümkün olduğunca gerçek hayattan objelerle çalışın. Hem ucuz hem de keyifli olacaktır.
• Kutu oyunları hem ailece oynamak için keyifli hem de çocuklarımıza pek çok kazanımı bir arada vermesi açısından değerlidir. Bu oyunlar esnasında oyunun spesifik kazanımlarının yanı sıra çocuklarımız sıra beklemeyi, ara ara yenilmenin de normal olduğunu, odaklanmayı ve sabretmeyi öğrenirler.
• Kidokit’te çocuğunuzun yaşına uygun pek çok kutu oyunu örneği mevcuttur. Hatta baskı odamızdan belli oyunları bastırarak yapmanız da mümkündür.

Yazan ve Derleyen:

Funda Güngör Akpınar, Montessori Eğitmeni, Association Montessori Internationale
Özel Mutlu Panda Montessori Anaokulu Kurucusu