Ek besinlere geçiş

Anne sütü ile beslenen bebeklere 6. ayda ek besinlere başlanır.

İlk olarak anne sütünün tadı annenin yediklerine göre değişir. Bu nedenle anne sütü ile beslenen bebekler ek besinlere geçişte daha az sorun yaşarlar.

6.aydan itibaren bebeğin enerji gereksinimi sadece mamalarla veya anne sütü çoğu kez yeterli olarak karşılamaz. Anneden aldıkları demir ve çinko depoları 6 ay civarı tükenir. 6. aydan itibaren çene ve dil koordinasyonunu giderek artması da ek besinlere geçişi kolaylaştırır. Ek besinlerin tanıtımını 7 aydan sonraya bırakırsanız bebek bu besinleri reddeder.

a)Ek besinlere ne zaman geçmeliyiz?

• Çok erken başlamak bebeğin daha az anne sütü almasına yol açarak anne sütünden daha az yararlanmasına sebep olur. 
• Ek besinlere geçişin uzunca bir süreç olduğunu akılda tutmalısınız ve bebek az yediği veya isteksiz olduğu zamanlarda telaşa kapılmayın.

• Bebekler muhafazakardır. Bu nedenle bebeğin bir gıdayı sevip sevmeyeceğini anlamak için aralıklarla 8-10 kez denemek uygundur. Ek besinlere başlama konusunda farklı ekollerin farklı uygulamaları olduğunu akılda tutmalısınız. Geçiş süreci birebir doktorunuzla paylaşacağınız bir süreçtir. Bizim ilettiğimiz bilgiler öneri niteliğindedir.

b)Ek besinlere hangi gıdalar ile başlanılmalıdır?

• Bebeğe ilk başlanacak gıdalar sebze ve meyvelerdir. Yurt dışında bazı merkezlerde tahıl önerirler. Ama tahıllı mamalar genellikle vanilya ve şeker içerdikleri için bebekler daha sonra doğal tatlar olan sebze ve meyvelere daha zor alışmaktadır.

c)Ek besinlere geçiş süreci nasıl olmalıdır?

Ne kadar miktarlarda nasıl sunmak gerekir?

Ek gıda başlanırken en önemli iki prensip ek gıdaları küçük miktarlarda başlayıp giderek arttırmak ve iki yeni gıda arasında olacak gıda reaksiyonlarını gözlemlemek için 4-5 gün zaman bırakmaktır. Bebek oturur pozisyonda yemek yemelidir. Besinler kaşıkla verilecek kıvamda olmalıdır. Emmeye alışık olan bebek ilk kez kaşıkla beslendiğinde kaşığı, kaşıkla yemeyi bilmediği için, diliyle iter. Bu durumu besin reddi olarak değerlendirmeyin. Yeni besinleri aç karnına ve gündüz öğünlerinde denemek önerimizdir.

Alerjik reaksiyonlara karşı neler yapılmalıdır?

• Sebze püresi, meyve püresi ve yoğurt ilk başlanacak ek besinlerdir. Alerji yapma riski olan turunçgiller, yumurta, ekmek, balık ilk verilecek ek besinler arasında yer almaz. Çilek, kivi gibi tropikal meyveleri de 8 aydan sonra ve dikkatle denemelisiniz.
• Ayrıca sebze püresi, meyveler posalı olarak yediği andan itibaren vermelisiniz. Başlangıçta havuç, patates gibi mevsim sebzelerini buharda pişirin ve çatalla iyice ezerek püre yapın. Zaman içinde mevsimine göre kabak, ıspanak, kereviz, karnabahar gibi sebzeleri 3 gün aralıklarla tek tek tattırmalısınız. Baklagil grubunu 7-7,5 aydan sonra öneririz. Patlıcan besleyici değeri olmadığı ve bol nikotin içerdiği için; bakla ise nadir bir hastalık olmakla birlikte favizme yol açacağı için önermeyiz.

• Sebze başladıktan sonraki 1-2 hafta içinde bebeğin anne kaynaklı demir depoları da tükendiği için demirden zengin gıdaları beslenmeye eklemelisiniz. Kırmızı et, tavuk etinin beyaz olmayan kısımları ve karaciğer(1-2 hafta aralıklarla 1 köfte kadar) diyete eklemelisiniz.
• Yumurta sarısı, kuru baklagiller demirden zengin ama emilimi düşük besinlerdir. Bu besinlerdeki demirden daha iyi yararlanmak için C vitamininden zengin domates, turunçgiller, acı olmayan sivri biber gibi besinlerle birlikte tüketilmesi önerilir. Üstelik yeşil yapraklı sebzeler de demir kaynakları arasındadır. Örneğin sebze püresine 1 yaprak ıspanak veya pazı koyun. Yeşil yapraklı sebzeler bekletildiğinde nitrit oluşumunun artacağı unutulmamalıdır. Bu nedenle yeşil yapraklı sebzeleri günlük tüketmelidir.
• Anne sütü ile beslenen bebeklere 3 öğün, anne sütü almayan bebeklere ise 5 öğün ek besin vermelisiniz. Ek besinler 6-7 ay arası püre; daha sonrasında ise ezilmiş-parçalanmış olarak vermelisiniz. Çocukların pütürlü yemeleri için dişe ihtiyaçlarının olmadığını, damaklarını kullanarak pütürlü besin aldıklarını akılda tutmak gerekir. Bu nedenle bebeğe pütürlü gıda vermek için diş çıkmasını beklemek gereksizdir. Anneler gıdaların çeşitliliğinden sorumludur. Miktara karar verecek olan bebeklerdir. Bebeğinizi belli miktarları bitirmesi için zorlamayınız.

Meyve püresi:

Öncelikle meyveler çok tok tutmayacağı için ara öğün saatlerinde sabah 9:30-10:30 gibi veya ikindide veririz. İlk verilecek meyveler mevsimine göre elma-armut veya kayısı-şeftalidir. Ayrıca meyveler cam rendeyle rendeleyip ve kaşıkla vermelisiniz. Miktar giderek artarak bebeğin bitireceği büyüklükte bir kaseye ulaşır.

Kıyma:

6. ay sonundan itibaren, bebeğiniz tam bir öğün sebze püresi almaya başladığında 1 öğünlük sebze püresine 1-2 çorba kaşığı kadar kıyma ilavesi yapın.

Yumurta: 

İlk başlangıçta katı olarak ve yalnız sarısını vermelisiniz. Her defasında biraz daha arttırarak 1 hafta içinde bütün sarıya ulaşılır. Özellikle sıcak havalarda gün aşırı vermenizi öneririz. Yumurta akı alerjen olduğu için 1 yaşa dek önermeyiz. Yeni ekollerde yumurta sarısı ile alerji geliştirmeyen bebeklere 10 aydan itibaren yumurta beyazını da vermelisiniz.

Yoğurt:

İlk verilecek ek besinlerdendir. Genellikle ikindide önerimizdir. 1 litre sütü kaynatın. Birkaç dakika, parmak dayanıncaya dek (40 derece) soğumaya bırakın. 1 çorba kaşığı yoğurt 1-2 çorba kaşığı sütle sulandırarak ekleyin ve yavaşça karıştırın. Hareket ettirmeksizin sıcak bir yerde 6-7 saat bekletmelisiniz. Yoğurt mayalamak için makineler de kullanın.

Tahıllı çorbalar:

7. aydan itibaren mercimek, yoğurtlu yayla, acısız, domatessiz tarhana çorbaları vermeliyiz.

Köfte:

Yağsız, sinirsiz kuzu (kuzu bulunamazsa dana) kıymasından, çok az ekmek ufağı ile hazırlamalısınız. 8-9 aydan itibaren içine kimyon, nane ilave edin. Yağsız tava veya ızgarada içinin de pişmesine dikkat ederek hazırlayın.

Kahvaltı:

7. aydan itibaren sabah kahvaltıya başlamalısınız. 

Baklagil grubu 7,5-8 aydan sonra; balık (beyaz etli balıklarla başlamak koşuluyla), badem-ceviz (toz haline getirilerek kahvaltıyla) 9 aydan sonra başlamalısınız. 

Yazan:

Dr. Gülay Kara, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Muayenehane Hekim