İki haftadan uzun süren ishaller! 

İshal (diyare) günlük kaka sayısında artma ve kıvamında yumuşama olarak tanımlanır.

Öncelikle kabaca günde üç defa ile üç günde bir defa arasında kaka sayısı normal kabul ederiz. Ayrıca ishalin en büyük nedeni mikroorganizmalardır. Bununla birlikte ön planda virüslere bağlı ishaller gelir. Norovirüs, rotavirüs, adenovirüs gibi virüsler; salmonella, shigella, e. coli gibi bakteriler; amip gibi protozoa grubu parazitler, bazı mantarlar ve bazı bakteri toksinleri ishal oluşturur. Akut ishaller ani başlar ve genellikle bir hafta içinde düzelir. Eğer iyileşme süreci iki haftayı bulursa uzamış ishalden söz ederiz. Bunun yanında iki haftadan uzun süreli ishallerse kronik (süreğen) olarak adlandırırız ve ileri tetkik gerektirir.

İshalde ilk planda değerlendirilmesi gereken şey aciliyeti de belirleyecek olan su kaybı bulgularıdır.

İlk olarak vücut ishalle sıvı kaybettiği zaman, daha gereksiz sıvılar azalır. Ayrıca dil kurur, idrar azalır. Gözler çöker. Küçük bebeklerde bıngıldak çökmesi de olur. Hafif ishallerde %3-5 civarı, orta ishallerde % 6-9 ve ağır ishallerde %10’un üzerinde tartı kaybı olur. Kaybın derecesine göre ağızdan (oral rehidratasyon sıvısı dediğimiz şeker-tuz karışımları kullanılabilir) ya da sıvı kaybı fazlaysa damar yolu açılarak replasman tedavisi uygulanır.

Acil değerlendirme yapıldıktan sonra ishalin nedenine yönelik araştırmalar yapılır.

Özellikle ateşin 38,5 derecenin üzerinde seyretmesi; dışkıda kan-mukus varlığı bakterilerin etken olduğu dizanterik tipteki ishalleri düşündürür. Bununla birlikte virüslerin yaptığı ishaller genellikle sulu, kan-mukus içermeyen ishallerdir. İshale sebep olan mikrobu saptamak için ilk adım kakanın mikroskopik olarak incelemektir. Mikroskopik incelemede beyaz kan hücreleri ve kırmızı kan hücreleri varlığı bakteriyel etkenleri düşündürür. Ayrıca amip ve parazit yumurtaları da mikroskopik incelemede görürüz. Rotavirüs, norovirüs ve adenovirüs varlığı hızlı antijen testleriyle kısa sürede saptarız . Amibin mikroskopik görünümü beyaz kan hücreleri ile karışması durumunda amip antijeni de bakılarak sonuç kesinleşir.

Bakteriyel ishaller için kültür yapılır.

Kaka besiyerine ekilerek mikroorganizma üreyip üremediği kontrol ederiz. Çeşitli testlerle üreyen mikroorganizmanın adı konur. Bunun dışında antibiyotik seçimi için duyarlılık testi yapılır. Uygun antibiyotik seçilerek tedaviye başlarız. İlave olarak ishal sırasında çinko vermek ishal süresini düşürür, dışkı miktarını azaltır ve ishalin uzamasına engel olur. Probiyotik verilmesi de bağırsak florasının normale dönmesini hızlandırır. Bununla birlikte çocuk yaş grubunda kakanın bağırsakta kalış süresini uzattığı için ishal kesici ilaçlar kullanılmaz.

Ayrıca sindirim enzimleri ince bağırsağın iç cidarında yer alır. Bununla birlikte ishal sırasında iç cidarın yani mukozanın hasar görmesine bağlı olarak enzim aktivitesi düşer. Öncelikle ilk etkilenen enzim süt şekerini sindirmede görev alan “laktaz” enzimidir. Bu edenle ishal sırasında anne sütü dışında içtiği sütler ishal süresini uzatır. Bu durumda laktozsuz süt veya ishal mamaları kullanmalı. İshal kayıplarını en ideal yerine koyan gıda anne sütüdür. Bebek emzirme dönemindeyse sık emzirilmeye çalışmalısınız. Son olarak beslenmede elma, havuç, muz, pirinç, yoğurt gibi kakayı katılaştırıcı gıdalara ağırlık vermelisiniz. Ayrıca çok şekerli ve çok yağlı gıdalardan uzak durmak gerekir.

Dr. Gülay Kara, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Muayenehane Hekimi