Tuvalet eğitimi

Tuvalet Eğitimi:

Çocukların tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren bazı belirtiler vardır:

• Gün içinde birkaç saat boyunca kuru kalmak veya gündüz uykusundan kuru kalkmak
• Bağırsak hareketi olmadan geceyi geçirmek
• Düzenli bağırsak hareketleri olması
• İdrar veya kaka yapma ihtiyacını kelime, mimik veya hareketlerle anlatmak
• Basit komutları anlayıp yapmak
• Anne-baba davranışlarını taklit etmeye başlamak
• Anne- babayı veya bakıcıyı memnun etmeyi istemek
• Eşyaları ait oldukları yere oymak
• Bağımsızlık göstermek, “hayır” demek
• Aileyi banyoda takip ederek tuvalet eğitimine ilgi göstermek
• Yürümek, merdivenleri desteksiz inip çıkmak, oturup kalkmak
• Giysilerini kendi başına çıkarmak

Tuvalet eğitimini etkileyen çok sayıda faktör vardır. Öncelikle kız ve erkek çocuklar tuvalet eğitimine hazır olduklarını benzer zamanda göstermelerine karşın kız çocuklarında eğitime daha erken başlanıp ortalama 3 ay daha erken biter. Tuvalet eğitimine sıklıkla yaz-ilkbahar aylarında başlarız. Ayrıca çocuklar en erken gündüz mesane kontrolünü kazanırken en geç olan gece mesane kontrolüdür.

Tuvalet eğitimi sırasında zaman zaman gerilemeler olur. Hatta çocuğun kakasını tutmaya başlaması; tuvalet eğitimini tamamladığı halde bez bağlatmakta ısrarcı olması gibi geriye dönüşler çok hızlı veya zorlayıcı eğitimlerde; yeni kardeş, yeni ev, yeni bakıcı gibi çocuğu kaygılandıran değişimlerde olur. Geri dönüşler tuvalet eğitiminin bir parçasıdır ve başarısızlık olarak görmeyin.

Tuvalet eğitiminde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır:

Brazelton’un çocuk odaklı yöntemi: Çocuk yukarda belirtilen “tuvalet eğitimine hazır olma” belirtilerini gösterdiğinde yani 18 ay civarı eğitime başlarız. Önce lazımlıkla tanıştırırız. Lazımlığa -korkmaması için- giysileriyle oturturuz. Çocuk istediği zaman lazımlıktan kalkmasına izin vermeliyiz. Bunun yanında bu sırada çocukla sohbet edin veya kitap okuyun. Lazımlıkla tanışmadan 2-3 hafta sonra bez atılır ve çocuk lazımlığa oturturuz. Çocuk oturmak istemiyorsa zorlanmamalıdır. Eğer bezinde kakası varsa kaka lazımlığa konup birlikte klozete dökmeli ve kakanın nereye gittiği göstermeliyiz. Çocuk bunu anladığında özellikle yemek sonrası ve uykudan uyanma gibi çişini kakasını yapacağı düşündüğü zamanlarda –zorlamadan- lazımlığa oturturuz. Bez daha sık çıkarılır ve çocuk lazımlığa oturma konusunda cesaretlendiririz.

Azrin ve Foxx yöntemi: Aile odaklı bir yöntemdir. Üstelik ailelere çocuğun hem fizyolojik hem de psikolojik “hazır olma” belirtileri anlatılır. Yöntemin 4 temel içeriği vardır: 1. Sıvı alımının arttırılması 2. Düzenli aralıklarla tuvalete gitme 3. Çocuk çişini yaptığında olumlu övgü 4. Kazalarda sözlü kınama, övgüden mahrum bırakma

Eğitime çocuk 20 aylıkken başlamalıyız. Öncesinde çocuğa giysilerini giyip çıkarma, aile bireylerini tuvalette gözlemleme, tuvaletle ilgili sözcükleri öğrenme ve yönergeleri izleme hakkında alıştırmalar vermeliyiz. Hatta eğitim az eşyalı bir odada lazımlıkla yapılmalıdır. Çocuk her doğru basamak için olumlu yorumlar, küçük stickerler vb. ile desteklemeliyiz. Kaza olarak altını ıslatırsa sözlü olarak kınanır, destek azaltılır vb. Kazalar ve reddedişlerdeki olumsuz ve katı yaklaşım nedeniyle günümüzde bu yöntemin kullanılırlığı azalmıştır.

Dr. Spock’un tuvalet eğitimi yöntemi

 Zorlama olmaksızın 2-2.5 yaşlarında yapılan eğitimdir. Ayrıca aile çocuk hazır oluncaya kadar beklerse çocuğun tuvalet eğitimini zorlama olmadan daha rahat öğreneceği ilkesine dayanır. Eğitime başlarken çocuğun istekleri göz önüne alınmalı ve başarılar övülürken kazalarda ve reddedişlerde çocuğu eleştirmekten ve olumsuz davranmaktan kaçınılmalıdır.

Dünya genelinde tuvalet eğitimine 2 yaş civarı, çocuk ve aile hazır olduğunda başlanması önerilir. Çocuk odaklı yaklaşımlar uygulanır. Başarılar olumlu cümlelerle, bazen küçük ödüllerle övülür. Son olarak kazalar ve gerilemeler olduğunda utandırmaktan ve cezalandırmaktan kaçınılmalıdır.

Yazan ve Derleyen:

Funda Güngör Akpınar, Montessori Eğitmeni, Association Montessori Internationale
Özel Mutlu Panda Montessori Anaokulu Kurucusu